به سخره گرفتن سامانه‌های گران قیمت صهیونیستهاوسعودیهاتوسط موشکهای ارزان قیمت مقاومت/رهگیری هرموشک یمنی برای سعودیهاچقدر آب میخورد؟

پایگاه تحلیلی خبری هم اندیشی:در پس تبلیغات گسترده، میزان کارایی سامانه‌های دفاعی گران‌قیمت موشکی همواره مورد تردید کارشناسان بوده است. امروزه با بررسی تجربیات چنین سامانه‌هایی در میدان، روشن شده است که این تردید‌ها کاملاً صحیح بوده است.
 
به گزارش رجانیوز؛ موفقیت موشک‌های ارزان قیمت یمنی در برابر سامانه گران‌قیمت پاتریوت عربستان سعودی و همچنین موفقیت راکت‌ها و موشک‌های کوتاه برد حزب‌الله در برابر سامانه‌های چندلایه رژیم صهیونیستی باعث شده است تا اعتبار این سامانه‌ها و هزینه‌های صورت گرفته برای آنها، زیر سؤال برود. با این حال دولت بایدن در اولین خرید دفاعی خود، حدود 18 میلیارد دلار را صرف توسعه، تولید سامانه جدید رهگیر موشکی کرده است تا شاید بتواند اعتبار سامانه‌هایی دفاعی را حداقل در ذهن‌ها دوباره بسازد. [1]
 
توان سیستم‌های دفاع موشکی موجود در غرب آسیا(خاورمیانه)
تجربه پاتریوت در طول جنگ خلیج فارس در سال 1991 گویای واقعیت است. عراق 88 موشک اسکاد به سمت عربستان و اسرائیل پرتاب کرد که از این موارد 44 مورد توسط سامانه پاتریوت شناسایی شد. در اوایل، ارتش ایالات متحده ادعا کرد که تقریباً در رهگیری و انهدام موشک‌های شناسایی شده به طور کامل موفق بوده است. بعداً، ارتش ایالات متحده، این تخمین خود را کاهش داد و بیان داشت که 90 درصد موشک‌های پرتاب شده به سمت عربستان سعودی و 60 درصد موشک‌های شلیک شده به سمت اسرائیل با موفقیت رهگیری شدند. [2] هنگامی که کنگره این ادعای ارتش ایالات متحده را به چالش کشید، ارتش در تخمین خود بازنگری کرد و بیان کرد 52 درصد موشک‌هایی که سیستم پاتریوت تشخیص داده بود، با موفقیت منهدم و نابود شده است. ‌‌[3] اما با وجود این، ارتش فقط در 25 درصد از رهگیری‌ها به طور کامل مطمئن بود. اداره پاسخگویی دولت (GAO) در گزارش 1992 بیان می‌کند که این درصد هنوز خیلی زیاد است و با توجه به شواهد، در عملیات طوفان صحرا تنها حدود 9 درصد از کلاهک‌های موشکی توسط سامانه پاتریوت رهگیری و منهدم شده است. ‌[4]همچنین گزارش نیروی هوایی اسرائیل در سال 1991 بیان می‌کند که "هیچ مدرکی مستحکمی حتی برای یک رهگیری موفقیت‌آمیز وجود ندارد" و فقط "شواهد ضمنی برای یک رهگیری ممکن است وجود داشته باشد."[5].
 
عربستان سعودی تا امروز همچنان از پاتریوت استفاده می‌کند و نیروهای آن مجهز به ترکیبی از سیستم‌های PAC-2 و PAC-3 هستند. عربستان سعودی و متحدانش ادعا کرده‌اند که اکثر موشک پرتاب شده از سوی یمن، از ابتدای درگیری تا سپتامبر 2020 را شناسایی و منهدم کرده‌اند.
 

شکل 1: تعداد موشکهای یمنی که توسط عربستان رهگیری شده و نشده است.
 
ولی در این داده‌های اعلام شده از سوی عربستان نیز شواهدی میدانی وجود دارد که صحت داده‌ها را زیر سؤال می‌برد. برای مثال در حمله موشکی به فرودگاه ملک خالد، عربستان اظهار داشت که توانسته دو موشک را رهگیری و منهدم کند، اما شواهد میدانی مؤسسه ابتکار تهدید هسته‌ای (NTI) از این محل اصابت کلاهک و محل سقوط بدنه موشک نشان می‌دهد این دو مورد موشک منهدم نشده‌اند و شاید سامانه پاتریوت توانسته بدنه موشک را رهگیری کرده باشد ولی کلاهک‌ها را رهگیری نکرده است. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌[6]
 

شکل 2دو موشک یمنی که رهگیری نشده اند اما عربستان اعلام کرد که رهگیری شده اند
 
رژیم صهیونیستی نیز در تجربه سیستم‌های دفاع موشکی ناموفق بوده است. پس از شکست اسرائیل در جنگ  33 روزه در مقابل حجم عظیم موشک‌های ارزان قیمت حزب الله این رژیم پروژه گنبد آهنین و پروژه فلاخن داوود را مبتنی بر ردیاب پاتریوت توسعه داد. اما با وجود این طیف از سامانه‌های مختلف دفاع موشکی و تبلیغات صورت گرفته برای آن، همچنان مشاهده می‌شود که موشک‌ها به راحتی از این سامانه‌ها عبور می‌کنند. نمونه واضح آن موشکی است که در اردیبهشت 1400 از سوریه پرتاب شد و بیشتر فضای اسرائیل را زیر نظر سامانه‌های متنوع، پیمود و اطراف دیمونا در جنوب اسرائیل را هدف قرار داد. [7]
 
هزینه‌های دفاع موشکی در خاورمیانه
با وجود اینکه سامانه‌های دفاع موشکی آمریکا و رژیم صهیونیستی کارآمدی پایینی دارند، اما قیمت آنها بسیار بالاست. قیمت هر سامانه پاتریوت تقریباً 2.5 میلیارد دلار است و قیمت هر موشک این سامانه در قرارداد‌های مختلف از 2 تا 6 میلیون دلار متفاوت است. هزینه هر موشک سامانه فلاخن داوود 1.5 میلیون دلار و هر موشک سامانه تاد نزدیک به 11 میلیون دلار است. [8] آمریکا در توسعه و استقرار این سامانه‌های پرهزینه به اسرائیل کمک‌های بسیاری کرده است اما از طرف دیگر این سامانه‌ها را با هزینه‌های میلیاردی و حتی گران‌تر به کشور‌های دیگر از جمله کشور‌های عربی خلیج فارس فروخته است. [9]
 
برای رهگیری هر هدف به طور میانگین دو تا سه موشک رهگیر نیاز است و حتی ممکن است رهگیری موفق نباشد. این در حالی است که قیمت موشک‌های بالستیک ایرانی چند هزار دلار است. به تعبیری یک رهگیری موفق موشک‌های چند هزار دلاری یمنی توسط عربستان سعودی که با حداقل دو موشک سامانه پاتریوت صورت می‌پذیرد چند میلیون دلار برای آن هزینه به همراه دارد.
 
علاوه بر هزینه‌های بیان شده، آمریکا برای تعمیر و نگهداری این سامانه‌ها، قرارداد‌های چند صد میلیون دلاری را با کشور‌های عربی می‌بندد. [10] از طرفی راهبرد جمهوری اسلامی ایران در توسعه ناوگان موشکی بومی خود باعث کاهش بسیار زیاد هزینه موشک‌هایش شده که این موشک‌ها و فناوری آن را در اختیار متحدان خود در منطقه قرار داده است.
 
هزینه برنامه موشک‌های ایرانی
داشتن فناوری و زیرساخت تولید و توسعه بیشتر بومی در حوزه فناوری‌های پیشرفته نظامی که خرید و انتقال آن سخت و گران است باعث شده که برنامه دفاع موشکی ایران بسیار کم هزینه شود. مقامات رسمی اظهار دارند که با وجود توسعه و پیشرفت‌های چشمگیر قابلیت‌های موشک‌های بومی مدرن، هزینه تمام شده آنها یک‌دهم نمونه‌های مشابه و ضعیف‌تر است.
اگر تنها به آمار و ارقام مرتبط با هزینه‌ها و توانمندی‌های نظامی در منطقة غرب آسیا و خلیج‌فارس توجه شود، احساس می‌شود آمریکا و هم‌پیمانان عرب آن برتری محسوسی نسبت به ایران دارند اما در عمل، واقعیت‌های منطقه به‌گونه‌ای دیگر رقم خورده است. رشد توان موشکی و راکتی ایران و متحدان ایران در کنار افزایش چشمگیر توان نقطه زنی و حملات متعارف دقیق ایران، تدریجاً منجر به ایجاد تحولاتی در توازن سامانه‌های پدافند هواییِ هوا پایه و زمین پایه شده است.
 
در نمودار زیر مشاهده می‌شود که در بازه ده‌ساله 2007 تا 2017 میانگین هزینه‌کرد نظامی ایران یک‌دهم مجموع کشورهای خلیج‌فارس و حتی کمتر از هزینه کرد نظامی رژیم صهیونیستی با جمعیت 8 میلیونی است. این در حالی است که ایران به دلیل وسعت مرزی دارای نیروی انسانی مسلح فعال گسترده‌ای است و عمده هزینه‌های بودجه نظامی ایران صرف پرداخت مستمری نیروهای انسانی می‌شود. به بیان دیگر هزینه توسعه، ساخت و نگهداری تمام تجهیزات نیروهای مسلح ایران، مقداری بسیار ناچیز است که هزینه کرد نیروی موشکی ایران نیز مقدار کمی از این بخش بودجه نظامی است. از طرف دیگر مجموع افراد فعال نیروهای مسلح همه دیگر کشورهای خلیج‌فارس یک‌سوم کمتر از نیروهای مسلح ایران است و عمده هزینه کرد نظامی این کشورها صرف خرید و خدمات نگهداری به‌روزترین تجهیزات نظامی غربی می‌شود.
 

شکل 3مقایسه هزینه کرد نظامی ایران با دیگر کشور‌های منطقه و رژیم صهیونیستی
 
از طرف دیگر در نمودار زیر مشاهده می‌شود که نسبت هزینه کرد نظامی ایران به تولید ناخالص کمتر از 4 درصد و کمترین نسبت در میان کشورهای منطقه است، درحالی‌که عربستان سعودی و امارات متحده عربی بیش از 10 درصد از تولید ناخالص خود را صرف هزینه نظامی خود می‌کنند.
 

شکل 4  تخمینی مقایسه‌ای از هزینه‌کرد نظامی نسبت به تولید ناخالص ملی در سال ۲۰۲۰
 
نتیجه گیری
آمریکا از سامانه‌های دفاع موشکی همواره به صورت تبلیغاتی بر علیه کارایی موشک‌های دیگران استفاده می‌کرده است. اما امروزه با اطلاعات به دست آمده از کارایی چنین سیستم‌هایی در میدان عمل مشاهده می‌شود که سیستم‌هایی موجود اعتبار خود را از دست داده‌اند. از طرف دیگر برنامه موشکی کم هزینه ایران که همواره مورد ظن کارشناسان بود چون اطلاعات غربی‌ها از موشک‌های ایرانی در حد اعلامیه‌های ایران و کاتالوگ‌های موشک‌ها بوده است. این موشک‌های ایرانی چه توسط خود ایران و چه توسط متحدان ایران توانسته است نمایش خیره کننده‌ای از خود در میدان درگیری نشان دهد. یکی از عوامل مهم در عملکرد مؤثر موشک‌ها در برابر سامانه‌های دفاعی، عدم اشراف اطلاعاتی بر توانایی واقعی موشک‌ها است.
 
 18 میلیارد هزینه دولت بایدن برای توسعه و تولید سامانه جدید دفاع موشکی ممکن است به این دلیل باشد که آمریکا بتواند اعتبار سامانه‌های دفاعی را حداقل در ذهن‌ها دوباره بازسازی کند. برای ایجاد توان و تاکتیک مقابله در برابر سامانه‌های دفاعی باید به دور از تبلیغات صورت گرفته، اطلاعات دقیقی از سامانه دفاعی کسب شود.

م