بیاعتمادی به روایتهای دولت از رفتار و تعاملات ایران و آمریکا وارد فاز جدیدی شده است. در حالی که از ابتدای انعقاد توافق هستهای، مذاکرهکنندگان با قاطعیت تمام خروج ایالات متحده از این توافق را محال و غیرممکن میدانستند، آمریکا به سادگی و بدون هیچ هزینه سیاسی و حقوقی از برجام خارج شد. این اتفاق شاید بزرگترین ضربه به توافقی بود که واجد اشکالات بزرگی بود و در بهترین حالت خود نیز توافق خوبی محسوب نمیشد.
پس از خروج آمریکا از برجام دولت با این تصور که اروپا خواهان حفظ برجام بوده، اعلام کرد که ایران در چارچوب همان توافق ضعیف و بدون حضور آمریکا از منافع آن بهرهمند خواهد شد! اکنون بیش از دو سال از آن تاریخ گذشته و طبق اعتراف مقامات دولتی ایران به هیچیک از خواستههای اقتصادی خود از برجام خود نرسیده است.
علاوه بر این، جمهوری اسلامی درگیر توافقی است که نه تنها سودی برای او ندارد، بلکه گرفتاریهای فراوان حقوقی برای کشور دارد. ایران در حالی که هیچ منفعت اقتصادی از این توافق نبرده، تحت قواعد قطعنامهای قرار گرفته که آمریکای خارج از برجام، به استناد عضویت در شورای امنیت سازمان ملل و حق وتوی خود فشارهای جدیدی علیه کشور را طراحی و اجرا کرده است.
«مکانیسم ماشه» یا «اسنپ بک» به عنوان روشی برای اعتراض کشورهای عضو توافق هستهای از ابتدا مورد نقد شدید منتقدان برجام بود. سازوکاری که در آن هر یک از اعضا با اعتراض به عدم اجرای تعهدات ایران، میتواند درخواست توقف ادامه لغو تحریمها را مطرح کرده و تنها با وتوی یک عضو، تمام تحریمها علیه جمهوری اسلامی بازگردانی خواهد شد. مکانیسمی که اعضای تیم مذاکرهکننده بارها اعلام کردهاند به دلیل هزینههای سیاسی، از سوی هیچ کشوری پیگیری نخواهد شد؛ دقیقا استدلالی مانند عدم خروج آمریکا از برجام!
این رویه دولت حالا مورد انتقاد حامیان همیشگی و بزککنندگان آمریکا قرار گرفته است. روزنامه شرق که با تیترهای «اینک بدون تحریم» و «پیروزی بدون جنگ» به استقبال تصویب برجام رفته بود و حتی پس از خروج ترامپ از برجام نیز با افتخار «برجام بدون آمریکا» را تیتر خود کرده بود، حالا در اعترافی مهم اعلام میکند که تا قبل از این فریب روایت مسلط دولت از برجام را خورده بوده و تلاش دارد تا با شکستن تصورات قبلی خود، نتیجه چالش «مکانیسم ماشه» را پیشبینی کند.
این روزنامه نوشته است: تجربه مواجهه دولت روحانی و دستگاه دیپلماسی با مسئله «احتمال خروج ترامپ از برجام» نشان میدهد «روایت مسلطی» که دیپلماتهای ارشد کشورمان از توصیف وقایع پیشرو ارائه میدهند میتواند نادرست و بعضاً معکوس باشد.
شرق در ادامه مینویسد: دولت روحانی در کل سال ۹۶ با «مسلم» دانستنِ روایت «عدم» خروج ترامپ از برجام حق آمادهشدن برای توفان در دوره آرامش را از جامعه سلب کرد. احتمالاً طی یک ماه آتی اروپا وارد رویارویی پرسروصدا با آمریکا خواهد شد اما در نهایت از اقدام ایالات متحده «ابراز تأسف» خواهد کرد و بهطور رسمی و حقوقی بازگشت تحریمهای جدید علیه تهران را میپذیرد!
این اعتراف روزنامه حامی دولت و دست کشیدن از ترسیم یک تصویر رویایی از آمریکا جای خرسندی دارد. بالاخره پس از سالها تجربه تعامل جمهوری اسلامی با ایالات متحده فهم رسانههای حامی دولت به قدری رسیده که بتوانند واقعیات جامعه جهانی را درک کنند و پیشبینی دقیقی از رفتار کشورهای غربی در قبال ایران داشته باشند. البته برای رسیدن رسانهها و سیاسیون غربگرا به این سطح از شناخت، هفت سال از عمر یک ملت به همراه صنعت هستهای کشور قربانی شد و معلوم نیست پشیمانی امروز غربگرایان -اگر واقعی باشد- دردی از مردم و کشور دوا کند.