وظایف مطبوعات از منظر مقام معظم رهبری چیست؟
بولتن نیوز , 19 شهريور 1392 ساعت 11:39
در لابهلای بیانات حضرت آیتالله خامنهای (مدظله) میتوان چهار نوع وظیفهی دیگر هم برای اهل طبع دید که به ذکر آنها پرداخته و توضیحات مختصری پیرامونشان ارائه میدهیم. وظایفی که بیشتر وجه سلبی دارد تا ایجابی.
به گزارش هم اندیشی ،یکی از این اصناف که قطعا نقش غیرقابل انکاری در تحولات اجتماعی دارند، اهالی مطبوعات هستند.مطبوعات – چه از نوع سنتی آن مثل روزنامهها و مجلات و چه از نوع مدرن آن مثل سایتهای اینترنتی – این توانایی را دارند که به حوادث مختلف اتفاق افتاده در جامعه ضریب داده و حساسیتهای مردم و مسئولین را جهتدهی کنند.
در طول سالهایی که از زعامت حضرت آیتالله خامنهای (مدظله) به عنوان رهبر انقلاب اسلامی میگذرد، ایشان به اقشار مختلف جامعه توجه داشته و سعی نمودهاند تا با نگاه جامع و محاطی که دارند، هدایتهای گوناگونی را در اختیار آنها قرار دهند. هدایتهایی که بیشتر در راستای آسیبشناسی آن اقشار و اصناف بوده و همچنین سعی میکند تا علاوه بر نشاندادن راه گریز، جهتدهی مشخصی نیز به عملکردها و وظایف گروههای اجتماعی مختلف بدهد.
یکی از این اصناف که قطعا نقش غیرقابل انکاری در تحولات اجتماعی دارند، اهالی مطبوعات هستند.مطبوعات – چه از نوع سنتی آن مثل روزنامهها و مجلات و چه از نوع مدرن آن مثل سایتهای اینترنتی – این توانایی را دارند که به حوادث مختلف اتفاق افتاده در جامعه ضریب داده و حساسیتهای مردم و مسئولین را جهتدهی کنند. و این تجمیع این حساسیتهاست که تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را رغم میزند. حال که مطبوعات این نقش مهم را ایفا میکنند، باید ببینیم از منظر رهبر انقلاب در راستای نقشآفرینی بهتر چه وظایفی برعهده دارند.
۱. هدایت افکار جامعه و تلاش برای اعتلاء و ارتقای آن:
«نويسندگان و گردانندگان مطبوعات، هدايت افكار جامعه و تلاش براى اعتلاء و ارتقاى آن را وظيفه ى بزرگ خود دانسته، فضاى ذهنى جامعه را با طرح مسايل مهم جهانى و داخلى و افشاى خدعهها ى نظام سلطه ى بين المللى روشن سازند و امانت و صداقت معلمى دلسوز را، فريضهى تخلف ناپذير خود شمارند و از طرح موضوعات تفرقه انگيز يا دلسرد كننده اجتناب ورزند.» ۲۳/۰۴/۱۳۶۸ پیام رهبر انقلاب به ملت شریف ایران، در پایان چهلمین روز ارتحال امام خمینی(ره)
همانگونه که در بالا نیز اشاره کردیم، هر روزه در اقصی نقاط جهان اتفاقات مختلفی رخ میدهد. اما همهی این اتفاقات در رسانهها و مطبوعات منتشر نشده و یا اینکه با یک ضریب منعکس نمیشود. بلکه این خبرنگاران و مدیران شبکههای رسانهای هستند که معلوم میکنند کدام خبرها باید در رأس اخبار قرار بگیرند و کدامیک در ردههای بعدی. مسلما در دنیایی که اکثر مطبوعات در اختیار دنیای غرب قرار دارد، خیلی از جنایتهای صورت گرفته علیه مسلمانان و یا اقدامات خلاف انسانیت غربیها انعکاس داده نمیشود. اینجاست که رسال مطبوعات دینی و انقلابی ملموس میشود. در نتیجه یکی از اساسیترین وظایف رسانهها این است که سعی کنند دنیای ساختگی مطبوعات غربی، بر ذهن حداقل مردم ایران حاکم نشود و دنیای واقعی را به همگان نشان دهند.
۲. نقش فرهنگی در معرفی و دفاع از ارزشها و آرمانهای مورد قبول امت انقلابی:
«نقش رسانههای عمومی و بویژه مطبوعات در دنیای امروز بر كسی پوشیده نیست. ولی افزون بر این، مطبوعات در نظام اسلامی-انقلابی ما، به خاطر مسؤولیتهای خطیر انقلابی، شأن و منزلت ویژهیی یافتهاند. صفحات مطبوعات مسؤولیت شناس ما، در این چند سال همواره عرصهی رویارویی هوشمندانه قلمهای متعهد و درد آشنا با تهاجمات ضدفرهنگی استكبار و عناصر مسخ شده و بیهویت بوده است ...مهمترین وظیفهی مطبوعات در نظام اسلامی، نقش فرهنگی آنان در معرفی و دفاع از ارزشها و آرمانهای مورد قبول این امت انقلابی، و بالابردن سطح آگاهی و معرفت آنان است.»
۰۲/۰۷/۱۳۷۰ حکم انتصاب آقای سیدمحمد اصغری به سمت نمایندگی ولیفقیه و سرپرستی موسسهی کیهان
انواع رسانهها به ویژه مطبوعات این قابلیت را دارند که مربی باشند. یعنی هر رسانهای به طور بالقوه دارای وجه تربیتی هم هست. اما این وجه در بعضی مطبوعات هیچگاه پرورش پیدا نمیکند و از امکانی که در اختیار دارند بهره نمیبرند. بعضی مطبوعات هم نقش معلم بد را بازی میکنند. یعنی سعی میکنند تا دست به تربیت نسل شیطان بزنند. حال، این وسط یکی دیگر از وظایف مطبوعات آن است که در کنار بررسی مسائل روز، به مسائل زیربناییتر هم توجه کنند و به آموزش و پرورش مخاطبان خود بپردازند. در حالی که متأسفانه دیده میشود در برخی از مطبوعات سنتی یا مدرن ما، با وجود معروفیت به رسانهی انقلابی و حزباللهی، این بعد وظیفهی مطبوعاتی نادیده گرفته میشود و یا کمرنگ است.
۳. هدایت افکار و تبیین حقایق و دفاع در برابر تهاجم بیگانگان:
«وظيفه شما معلّمان در اينجا خيلى سنگين مىشود. شما با عزيزترين، آسيبپذيرترين و مؤثّرترين اقشار مواجهيد. شما با خيل عظيم جوانان و نوجوانان اين كشور مواجهيد. آموزش و پرورش در اين بخش، يك مسؤوليت مضاعف دارد. بايد كارى كنيم كه اين نوجوان و جوان كه امروز در اين دوران حسّاس و مهم و تعيينكننده انقلاب و نظام زندگى مىكند، امام را نديده است، جنگ را نديده است، انقلاب را نديده است، با آن ايمانى بار بيايد كه بتواند در مقابل مطامع دشمنان، در مقابل تجاوز بيگانگان، در مقابل سلطهگرى امريكا، در مقابل نفوذطلبى دستگاههاى استعمارگرى كه يك عمر اين كشور و اين ملت را چاپيدند و دستخوش و ملعبه خودشان كردند، مثل كوه محكم بايستد. اين، وظيفه مهمّ اين روزگار است. وظيفه رسانهها در جاى خود، همين است. وظيفه مطبوعات هم در جاى خود، همين است. » ۰۹/۰۲/۱۳۷۷ بیانات رهبر انقلاب در دیدار کارگران و معلمان در آستانهی روز کارگر و روز معلم
این وظیفه که رهبر انقلاب بر دوش مطبوعات گذاشتهاند، شاید در نگاه اول در ذیل اولین موردی که در بالا بیان کردیم قرار بگیرد، اما نکته اینجاست که در بین واقعیتهای پنهان شده توسط رسانههای کشورهای غربی، واقعیت انقلاب اسلامی با همهی اجزای آن یکی از مهمترینهاست. یعنی مطبوعات غربی و وابستگان آنها در کنار ضریب منفی دادن به مسائل مختلف، به چهرهی مثبت انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ضریب منفی بالایی دادهاند تا جایی که سعی میکنند پوشش اخبار آنرا در قالب طالبانیسم و رادیکالیسم اسلامی انجام دهند. بدیهیست در این شرایط، وقتی یک عنصر مطبوعاتی و رسانهای مسلمان و انقلابی دست به اولویتبندی موضوعات میزند، اولویت موضوعات وابسته به ارزشهای انقلاب اسلامی در بالاترین سطح قرار میگیرد. از آن گذشته، نقش مربیگری مطبوعات هم ایجاب میکند برای گزینش نظام ارزشی خود به ارزشهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس گرایش پیدا کند و نوجونان و جوانانی که از یکسو در معرض آموزش هستند و از سوی دیگر مخاطب مطبوعات، تأثیرپذیری آموزشی خود را در ذیل ارزشهای اسلامی و انقلابی طی نمایند.
۴. کمک به گسترش فرهنگ، یا تغییر فرهنگ، یا تأمین فرهنگ با "ایجاد عادت":
«با ایجاد عادت، این درست است. ایجاد عادت خیلی نقش دارد. مطبوعاتی که در صددند محتوای عمیق فرهنگی را – چنین چیزی فرض کنیم – تغییر دهند، یا آنرا دچار جهتگیریهای نادرستی کنند، از جمله کارهایی که میتوانند انجام دهند، این است که ذائقهی ذهنی مردم را به سمت دیگری از مطالب پیش ببرند.» ۱۸/۰۷/۱۳۷۷ گفتوشنود رهبر انقلاب با اهالی فرهنگ به مناسبت میلاد حضرت فاطمهی زهرا (س)
ذائقهی ذهنی مردم، دقیقا همان چیزیست که در یک نظام مردمسالار باعث تحولات سیاسی-اجتماعی میشود. و این ذائقه، با عوامل گوناگونی تغییر میکند که یکی از کاربردیترین روشهای آن، استفاده از تکنیک عادت یا به قول معروف، "مُدسازی" است. حالا چه خوب است کمی به مطبوعاتمان نگاه کنیم و ببینیم آنها کدام نظام ارزشی را مد کردهاند و چه چیزهایی را مکررا در معرض دید مخاطبانشان قرار دادهاند؟ به ویژه تبلیغات بازرگانی که هر کدام از مطبوعات کاغذی و دیجیتال از آن برای تأمین بودجهی خود استفاده میکنند، تبلیغ چه چیزهاییست؟ آیا مثلا کالاهای ایرانی را تبلیغ میکنند و یا اینکه با تکرار مرتب اجناس لوکس خارجی، باعث گرایش مردم به تولیدات غربی شده و سطح توقع مردم را در حدی فراتر از طبقهی اقتصادیشان قرار میدهند؟
۵. مطبوعات نباید ناشر دروغ باشند:
«بنده دربارهى مطبوعات و نوشتنها، صحبتهاى زيادى كردهام. هيچكس هم نمىتواند منكر اين بشود كه بنده طرفدار فكر آزاد، قلم آزاد، بيان آزاد و معارف منتشر شدهى گونهگون در اين كشورم؛ اعتقاد من اين است. من مىگويم بايستى افكار و آراء و سلايق مختلف در كشور، به صورت صحيح و درست مطرح شود؛ اما گفتن معارف گوناگون يك حرف است، دروغ گفتن به مردم و دروغ نوشتن و تحريف كردن حقايق و بلندگوى دشمن شدن، حرف ديگرى است؛ آنچه كه من درباب مطبوعات نمىتوانم قبول كنم و بپذيرم، اين دومى است» ۱۰/۰۶/۱۳۷۸ بیانات رهبر انقلاب در جمع بسیجیان
صاحبان قدرت و ثروت که میخواهند همه خصوصا مطبوعات را در خدمت خود درآورند، رسانهای را مطلوب میدانند که بتوانند غیرقابل قبولترین دروغها را به یک باور عمومی تبدیل کنند تا به این طریق، منافع بیشتری را در اختیار آنها درآورند. رسانهی کذاب، رسانهایست که مستقل نیست و برای کاسبی کردن سراغ این کار آمده است. شاید پر بیراه نباشد اگر بگوییم یکی از وظایف انواع مطبوعات، نه تنها دروغ نگفتن است که حتی تلاش برای افشاسازی کذب دیگران را نیز شامل میشود..
6. عدم ترویج الگوهای نادرست و غلط برای جوانان:
« همه مسؤولند؛ هم برنامهريزان، هم مجريان و هم متصدّيان رسانهها. صدا و سيما هم مسؤول است؛ روزنامهها هم مسؤولند. صدا و سيما و روزنامهها نبايد همواره براى جوان الگوى يك جوان اشرافىِ بىدردِ تنبهراحتداده عيّاش را مطرح كنند. بعضى از مطبوعات نبايد در فلسفهبافيهاى خود طورى حرف بزنند كه جوان خيال كند همه هدف انسان اين است كه از هر راهى شد، يك مشت پول به دست آورد.» 12/02/1380 بیانات رهبر انقلاب در دیدار با جوانان و فرهنگیان در مصلای رشت
یکی از اصلیترین کارکردهایی که رسانهها دارند، امر الگوسازیست. به این معنی که چه خواسته چه نخواسته، مطبوعات و سایر رسانههای ارتباط جمعی دست به ارائهی نمادهایی میزنند که این نمادها تبدیل به الگویی برای مخاطبان شده و در طولانی مدت باعث رواج آن در جامعه میشود. بدیهیست رسانههایی که در یک سرزمین اسلامی با نظام ارزشی مشخص فعالیت میکنند، در شرایط حداقلی نباید الگوهایی را معرفی کنند که در تعارض با این نظام ارزشی قرار میگیرند. البته رسانهی متعد، نه تنها باید مراقب باشد که دست به ارائهی الگوی متعارض نزند که باید تلاش کند تا الگوهای خودی را به جامعه معرفی کند. البته در معرفی الگوی خودی، لازم است تا رعایت فرم به خوبی صورت گیرد که در غیر این صورت، همان قضیهی "دفاع بد از یک ارزش خوب" پیش میآید و نتیجهی معکوس بجا میگذارد.
7. عدم تضعیف قوای سه گانه کشور و عدم سیاهنمایی:
«مطبوعات و رسانهها نبايدقواى سهگانه كشور را - كه اركان كشور و پايههاى اين نظامند - تضعيف كنند.» 12/10/1380 بیانات رهبر انقلاب در دیدار با کشاورزان
«مطبوعات هم سعی نکنند فضا را تیره و تار نشان دهند. یک وقت تذکر به دولت و تذکر به مسئولان و نصیحت کردن است، اینها خوب است. اما یک وقت تیره و تار جلوه دادن افق و فضاست. این بد و خطاست. اگر عمدا صورت بگیرد، خیانت است.» 11/02/1381 بیانات رهبر انقلاب در روز کارگر و هفتهی معلم
قوای سهگانهی ما بنابر نظام ارزشی جمهوری اسلامی همواره سعی میکنند تا خودشان دست به معرفی و شناساندن خدمات انجام داده به جامعه نزنند و از باب دوری از ریا، خیلی تبلیغ نمیکنند. در نتیجه سایر رسانهها باید تلاش کنند تا خدمات قوای سهگانه را به مردم معرفی کنند و این را جز وظایف قطعی خود بدانند. حال، در این شرایط اصلا پسندیده نیست که رسانههای ما، نه تنها این وظیفه را انجام ندهند که دست به تخریب اقدامات خادمین ملت زده و شرایط را طوری نشان دهند که گویی مدیران و مسئولین کشور، یا هیچکاری انجام نمیدهند و یا اینکه کاربلد نبوده و دائما در حال خرابکاری هستند. این بدیهیست که در هر مقطع تاریخی و در هر دولتی، ایراداتی گوناگونی وجود دارد. اما این مسئله باعث نمیشود که ایرادات موجود را به پای این بگذاریم که عناصر دولتی و حکومتی کاری انجام نمیدهند و یا کاربلد نیستند. قطعا نیت خیر اصحاب مطبوعات باعث میشود تا مرز بین تخریب و نقد معلوم شود و از سوی دیگر، رسانهها دچار سادهانگاری نیز نشوند.
8. برخورد مسئولانه با مسائل کشور:
«این که بنده مکرر به مطبوعات و رسانهها توصیه میکنم که با مسائل کشور مسئولانه برخورد کنند، به خاطر همین است. دشمن میخواهد مطالب خود را در بین مردم به دروغ و فریب منتشر کند. ما نباید عامل دشمن شویم و کار دشمن را آسان کنیم...» 05/05/1381 بیانات هبر انقلاب در دیدار اعضای ستادهای نماز جمعهی سراسر کشور
همانطور که گفتیم، وجود مشکلات در امور مختلف کشور امری طبیعیست. به شرط اینکه در کنارش، تلاش برای رفع مشکلات هم وجود داشته باشد. حال، در این میان وظیفهی رسانههای خودی بسیار خطیر است. زیرا اگر مشکلات موجود را خودیها نقد نکنند، این دشمنان ما هستند که از آنها سوءاستفاده کرده و ایرادات را آنچنان بزرگ میکنند که گویی هیچ راه گریزی از آنها وجود ندارد. ابتداییترین نتیجهی این اتفاق، رواج روحیهی ناامیدی در جامعه است. زیرا دشمنان ما با آمیختن کمی حق با حجم گستردهای از باطل، کارآمدی نظام را زیرسوال میبرند. پس باید در بروز هر مسئلهای که جای نقد باقی میگذارد، رسانههای خودی آنچنان حساس و به روز باشند و آنرا تحت پوشش قرار دهند که بهانهای به دست دشمنان ما نیفتد.
9. بررسی و نقد کتاب:
«الان در بعضی از مجلات که در قم و تهران منتشر میشوند، به نقد کتاب پرداخته میشود. لیکن خیلی ضعیف و بسیار کمتر از چیزی است که امروز لازم است. اگر من بخواهم در این زمینه حدسی بزنم، باید بگویم شاید بیست برابر نقدی که در این مجلات چاپ میشود، در حال حاضر لازم است.» 20/02/1373 مصاحبه در پایان بازدید از هفتمین نمایشگاه کتاب
باید قبول کنیم که هیچ چیز جای کتاب را نمیگیرد. با وجود انواع رسانههایی که امروزه هست و کارکردهای خودشان را دارند، جایگاه کتاب غیرقابل انکار است. اما همین رسانههای جدید باعث شدهاند تا متأسفانه سهم کتاب در مصرف روزانه پایین بیاید. در حالی که میتوان از همین رسانههای مدرن به ویژه انواع مطبوعات استفاده کرد تا کتاب جایگاه بهتری در بین خانوادهها داشته باشد. و یکی از روشهای انجام این کار، نقد و بررسی آثار منتشر شده است که علاوه بر بالابردن نرخ میزان مطالعه، میتواند به انتخاب بهتر کتاب در بخشهای مختلف کمک کند. اما به واقع، چند درصد از مطبوعات ما خود را ملزم به این کار میدانند؟ خودتان قضاوت کنید...
ب
کد مطلب: 177835
آدرس مطلب: http://www.hamandishi.ir/news/177835/
هم اندیشی
http://www.hamandishi.ir