بررسی فتح القصیر

به گزارش هم اندیشی به نقل از برهان/ محمدرضا مرادی؛ شهر استراتژیک القصیر در ۳۵ کیلومتری حمص و ۱۵ کیلومتری مرزهای لبنان قرار دارد. این شهر بر سر راه مواصلاتی دمشق با حمص قرار گرفته است و به نوعی کنترل این شهر باعث قطع این راه شده بود. القصیر به دلیل واقع شدن در مسیر بین دمشق و مناطق علوی‌نشین سوریه در سواحل دریای مدیترانه، اهمیت زیادی برای دولت سوریه دارد.

القصیر بر اساس ملاحظات استراتژیک کشورهای غربی و آمریکا مهم‌ترین و خطرناک‌ترین منطقه در خاورمیانه از حیث فراهم کردن زمینه‌ی ارتباط بین محور مقاومت در ایران با حزب‌الله در لبنان از طریق سوریه به شمار می‌آید و در این بین، مسیر «القصیر ‌ـ‌ القاع» و گذرگاه «جوسیه» از اهمیت بسیاری برخوردار است.[i]

القصیر در یک سال گذشته، به محل امنی برای نیروهای مخالف در سوریه تبدیل شده و اتاق فکر و عملیات مخالفان در این شهر قرار داشت. بیش از ۶۰ درصد سلاح‌هایی که در سال اول برای مخالفان ارسال می‌شد از این منطقه بوده است.

مخالفان و تروریست‌های مستقر در سوریه از ۱۶ ماه پیش با توجه به دو هدف عمده، کنترل این شهر مهم و کلیدی را به دست گرفتند. در درجه‌ی اول مخالفان به دنبال آن بودند برای گروه‌های تروریستی یک محور مطمئن ایجاد کنند که بتوانند به سهولت از طریق مرز لبنان و کشورهای دیگر سلاح دریافت کنند و همچنین به دلیل مجاورت این شهر در مرزهای لبنان بتوانند از حمایت‌های احمد الاسیر، شیخ سلفی و مخالف بشار اسد، بهره ببرند. در درجه‌ی دوم نیز مخالفان به دنبال قطع راه مواصلاتی حمص به لبنان بودند تا بدین طریق، از ارسال سلاح به حزب‌الله جلوگیری کنند.

با وجود آنکه از فوریه ۲۰۱۲ این شهر به مقر اصلی تروریست‌های چندملیتی تبدیل شده بود، اما تا مارس گذشته (۲۰۱۳) ارتش سوریه تلاش چندانی برای بازپس‌گیری آن انجام نداد؛ اما در این ماه عملیات‌های گسترده‌ای در القصیر شروع شد و ارتش توانست این شهر مهم را دوباره به کنترل خود دربیاورد.

اما فارغ از اهمیت استراتژیک القصیر، این پیروزی بر ادامه‌ی بحران و چگونگی مواجهه با این وضعیت تأثیرات زیادی خواهد گذاشت. فتح القصیر شکست سختی برای مخالفان و حامیان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آن‌ها بود. با وجود تمام جوسازی‌ها و تبلیغات رسانه‌ای مبنی بر تضعیف روحیه‌ی ارتش، در نهایت، پیروزی نصیب دولت شد. در این نوشتار برآنیم که تأثیرات این عملیات را در سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بررسی قرار دهیم:

سطح تحلیل ملی

- تقویت روحیه‌ی ارتش

ارتش سوریه بیش از ۲۶ ماه است که درگیر یک جنگ فرسایشی شده و از لحاظ توان نظامی، در وضعیت مناسبی قرار ندارد. این ارتش اگرچه در طول این بحران بارها به مواضع مخالفان حمله کرده و آن‌ها را شکست داده است، ولی پیروزی چشمگیری تا قبل از فتح القصیر کسب نکرده بودند. اما آزادسازی القصیر بار دیگر روحیه‌‌ی ارتش را بازسازی کرد که اولین نشانه‌‌‌ی این وضع را می‌توان در آغاز سریع عملیات فتح حلب مشاهده کرد.


- بازپس‌گیری شهرهای دیگر

در ماه های گذشته، از جمله مهم‌ترین دلایلی که مانع از موفقیت ارتش در کنترل شهرهای مهم سوریه شده بود حمایت‌های لجستیکی کشورهای خارجی از گروه‌های مخالف بود. با فتح القصیر، یکی از استراتژیک‌ترین مسیرهای این حمایت‌ها قطع شد و اکنون مخالفان در وضعیت بدی قرار گرفته‌اند. ارتش سوریه بعد از فتح شهر القصیر، از آمادگی خود برای بازپس‌گیری دیگر شهرهای سوریه خبر داد.

اولین منطقه‌ای که ارتش سوریه نیروهایش را برای کنترل آن اعزام کرده شهر حلب است. حلب بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر سوریه است. پایگاه‌های نظامی مهمی از جمله پایگاه هلی‌‌برد تفتناز، پایگاه هوایی جراح، مجتمع آموزشی پلیس سوریه و... در این شهر قرار دارد. همچنین کنترل حلب باعث قطع حمایت‌های نظامی و لجستیکی از ترکیه و مناطق شمالی خواهد شد. بعد از حلب نوبت به درعا، ریف دمشق، حمص، رقه و دیرالزور و دیگر مناطق سوریه خواهد رسید؛ چرا که این موفقیت به مانند یک نقطه‌ی عطفی خواهد بود که تحولات بعد از آن، به کلی با قبل تفاوت خواهد داشت.

- تضعیف مخالفان و ایجاد اختلافات داخلی

مخالفان مسلح در سوریه با از دست دادن شهر کلیدی القصیر، که دروازه‌ی ورود به استان حمص بود، بیش از پیش در موضع ضعف قرار گرفتند. با وجود آنکه این شهر مهم در ۱۶ ماه گذشته، در کنترل مخالفان بود، اما با این وجود آن‌ها نتوانستند ارتش سوریه را وادار به عقب‌نشینی در نقاط حاشیه‌ای حمص کنند. اما در حال حاضر، با از دست دادن القصیر وضع برای آن‌ها به مراتب بدتر از قبل پیش خواهد رفت. یکی دیگر از تأثیرات از دست دادن القصیر برای مخالفان ایجاد اختلاف در بین آن‌هاست؛ زیرا هر کدام از این گروه‌ها، دیگری را مسئول شکست در القصیر می‌دانند. در چند ماه گذشته، اختلافات در بین مخالفان به اوج خود رسید و معاذ الخطیب نیز از سمت خود در ائتلاف ملی استعفا داد. حال با این شرایط، باید منتظر عمیق‌تر شدن شکاف‌ها در بین مخالفان باشیم.

سطح تحلیل منطقه‌ای

- تقویت محور مقاومت

رسانه‌های غربی همواره ایران و حزب‌الله را در سوریه متهم به دخالت نظامی کرده‌اند. در صورتی که ایران این اتهام را رد کرده است؛ اما سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان، در سخنرانی سیزدهمین سالگرد اخراج نیروهای اسرائیل از لبنان، اعلام کرد از لبنانی‌های مقیم سوریه که در مرزهای مشترک دو کشور از جمله شهر القصیر زندگی می‌کنند حمایت می‌کند.

بنابراین به سادگی می‌توان دریافت که نبرد القصیر و پیروزی در آن، قدرت حزب‌الله را نشان داد. حزب‌الله نیز یکی از حلقه‌های مهم محور مقاومت است و تقویت این حزب، تقویت این محور خواهد بود. به گزارش واشنگتن‌پست،[ii] پس از اینکه نیروهای اسد توانستند القصیر را به کمک حزب‌الله به تصرف خود درآورند، حامیان و دشمنان ایران با واقعیت جدیدی مواجه شده‌اند؛ اینکه توازن قدرت در منطقه به نفع ایران در حال تغییر است.

- پاسخ به اسرائیل

زمانی که هواپیماهای اسرائیلی منطقه جمرایا در دمشق را مورد هدف قرار دارند، بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، خطاب به اسرائیل اعلام کرد در زمان و مکان مناسب به این حمله پاسخ خواهد داد. شواهد کشف‌شده در القصیر، از جمله ماشین‌های نظامی اسرائیل و همچنین مراکز جاسوسی این رژیم، بیانگر حضور و دخالت نیروهای اسرائیلی در القصیر بود. فتح القصیر می‌تواند همان وعده‌ی بشار اسد باشد که در واکنش به حمله‌ی هواپیماهای صهیونیستی به دمشق اعلام کرده بود.

- تضعیف پروژه‌ی انتقال بحران سوریه به لبنان

از زمانی که بحران سوریه شروع شد، مخالفان امنیت ملی و ثبات داخلی در لبنان در اندیشه‌ی این پروژه بودند که در صورت دخالت حزب‌الله در سوریه و شکست طرح براندازی بشار اسد، لبنان را ناآرام کنند و بحران سوریه را نیز به این کشور انتقال دهند. در این مدت، درگیری‌های سختی در طرابلس، شهر مرزی لبنان، بین طرفداران نظام سوریه و مخالفان آن صورت گرفته است. مهم‌ترین شهری که می‌توانست به عنوان انتقال‌دهنده در این پروژه نقش بازی کند القصیر بود. زیرا تنها ۱۵ کیلومتر با مرزهای لبنان فاصله دارد و بیشتر ساکنان آن لبنانی هستند. اما حمله‌ی ارتش به این شهر و کنترل آن، این پروژه را تضعیف کرد.


- قطع حمایت‌های لجستیکی

یکی از مناطقی که در طول بحران سوریه به عنوان پخش‌کننده‌ی سلاح به مخالفان سوریه عمل می‌کرد مرزهای لبنان بود که با ارتباط مستقیمی که با شهر القصیر دارد، این اقدام به سهولت انجام می‌گرفت. مهم‌ترین شهر نیز در این میان طرابلس بود. این شهر از اوایل سال گذشته، در کانون توجهات قرار گرفته است. در اردیبهشت ۹۱ ارتش لبنان یک فروند کشتی را، که حامل سلاحی با نام «لطف‌الله۲» بود و به مقصد سوریه از لیبی بارگیری شده بود، توقیف کرد.

بعد از این ماجرا، شادی المولوی، یکی از سلفی‌های طرابلس، بازداشت شد و هواداران وی با علوی‌های طرفدار بشار اسد درگیر شدند. این درگیری‌ها بیشتر در منطقه‌ی باب‌التبانه و جبل‌المحسن اتفاق افتاد. همچنین از مرزهای لبنان حمایت‌های احمد الاسیر، شیخ سلفی و تندروی لبنانی، از مخالفان مسلح سوریه اعمال می‌شد و تمامی این اقدامات با کنترل شهر القصیر امکان‌پذیر بود و در حال حاضر، به دلیل از دست دادن القصیر، مخالفان این جبهه را نیز از دست دادند.

- جدایی القاعده عراق از النصره

دو ماه قبل، القاعده‌ عراق اعلام کرد جبهه‌ی النصره امتداد دولت اسلامی عراق و جزئی از این گروه است. اما با شکست القصیر و پراکنده شدن تروریست‌های النصره، القاعده عراق این حکم را لغو و اعلام کرد النصره تحت حمایت القاعده قرار ندارد. این خبر برای النصره می‌تواند پیامدهای سنگینی داشته باشد. النصره که قبل از بحران سوریه وجود خارجی نداشت و فاقد تشکیلات و کادر سازمانی بود، با اعلام حمایت القاعده به عنوان یک گروه سازمان‌یافته، امیدواری‌هایش برای رسیدن به اهدافش بیشتر شده بود؛ اما با موفقیت ارتش در القصیر همه‌ی برنامه‌های آن‌ها با شکست مواجه شد.

سطح تحلیل بین‌المللی

- تأثیر بر کنفرانس ژنو۲

روسیه و آمریکا برای رسیدن به اجماع و توافق در مورد حل بحران سوریه، بر سر تشکیل کنفرانس ژنو۲ به توافق رسیدند. در این کنفرانس، تصمیم بر آن شد که نمایندگان دولت سوریه و مخالفان نیز حضور داشته باشند؛ بر خلاف ژنو۱ که از دولت سوریه نماینده‌ای حضور نداشت. زمانی که این مسئله مطرح شد، القصیر در کنترل مخالفان بود و جبهه‌ی غربی‌عربی امیدوار بودند که اسد در این کنفرانس از مواضع خود عقب‌نشینی کند. اما در شرایط کنونی، سوریه از موضع قدرت می‌تواند در کنفرانس ژنو۲ حضور داشته باشد و نه تنها از مواضع خود عقب‌نشینی نکند، بلکه با موفقیتی که در کنترل القصیر به دست آورده است، قدرت چانه‌زنی خود را بالا ببرد و شرایط خود را بر مخالفان تحمیل نماید.

- افزایش احتمال اعزام نیروهای نظامی غرب به سوریه

یکی از واکنش‌های احتمالی که جبهه‌ی غربی می‌تواند در برابر فتح القصیر داشته باشد اعزام نیروهای نظامی به مرزهای سوریه و در نهایت، دخالت در این کشور است. هرچند احتمال وقوع این واکنش با توجه به کنترل ارتش بر نقاط مختلف سوریه ضعیف است، اما چه بسا غرب به عنوان تنها گزینه‌ی موجود اقدام به این عمل نماید.

با بررسی تأثیرات فتح القصیر می‌توان به این نتیجه رسید که با وجود آنکه القصیر منطقه‌ی بسیار کوچکی از خاک سوریه را تشکیل می‌دهد، ولی به دلیل استراتژیک بودنش، در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی دستاوردهای خوبی برای سوریه می‌تواند داشته باشد. این موفقیت می‌تواند آغازی بر پایان بحران سوریه باشد.(*)

پی‌نوشت‌ها:

[i]http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۱۳۹۲۰۲۳۰۰۰۰۰۷۹


[ii] http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/۱۹۱۷۲۸۴/%D۸%B۸%D۹%۸۷%D۹%۸۸%D۸%B۱+%D۸%A۷%DB%۸C%D۸%B۱%D۸%A۷%D۹%۸۶+%D۸%A۸%D۹%۸۷+%D۸%B۹%D۹%۸۶%D۹%۸۸%D۸%A۷%D۹%۸۶+%D۸%A۸%D۸%B۱%D۹%۸۶%D۸%AF%D۹%۸۷+%D۸%A۸%D۸%AD%D۸%B۱%D۸%A۷%D۹%۸۶+%D۸%B۳%D۹%۸۸%D۸%B۱%DB%۸C%D۹%۸۷.html

/خ